به گزارش قدس آنلاین به نقل از خبرگزاری تسنیم، کشور ترکیه به دلیل شرایط و ویژگی‌های خاص ژئوپلیتیک از دیرباز به مثابه پلی بین شرق و غرب و معبر و مسیر جویندگان آینده بهتر از شرق به غرب بوده است. این مسیر به ویژه در دهه‌های اخیر به دلایل جنگ و نا امنی، عقب ماندگی، فقر و عدم امکانات شغلی و تحصیلی در کشورهایی مانند هند، پاکستان، افغانستان، آسیای مرکزی، خاورمیانه و برخی از کشورهای جنوب شرقی آسیا با ترافیک سنگینی رو به رو بوده است.
در طول دهه‌های گذشته در رأس مهاجرین خارجی که این مسیر را به امید یافتن آینده‌ای بهتر برگزیده‌اند، اتباع کشورهای فلسطین، افغانستان، عراق، اکراد و در چند سال اخیر سوریه و یمن بیشترین تعداد مهاجرین را به خود اختصاص داده‌اند.
افزایش تعداد مهاجرین در سالهای اخیر و وقوع حوادث ناگوار و تأسف برانگیز هنگام عبور غیر قانونی آنها از طریق دریای مدیترانه به سمت اروپا و جریحه دار شدن احساسات و عواطف جهانیان در قبال این موضوع، سبب شد که دولتهای اروپایی برای جلوگیری از وقوع این حوادث و مهار مهاجرتها تدابیری را اندیشه کنند.
در این میان کشور ترکیه به دلایلی که قبلاً ذکر شد و همچنین همسایگی با کشورهای عراق، سوریه و اقلیم کردستان که بیشترین تعداد مهاجرین را در طول سالهای گذشته به خود اختصاص داده‌اند، بیش از سایر کشورها در معرض آسیبهای ناشی از مهاجرتها قرار داشته است.
این کشور که تا قبل از جنگ داخلی سوریه تنها پذیرای تعدادی از مهاجرین و پناهجویان عراقی (کردها و عربها)، ایرانی و بعضاً افغانی بود، پس از جنگ سوریه به صورت مسقیم پذیرای میلیونها تن از اتباع کشور سوریه بوده است. طبق آمار ارائه شده از سوی کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل، تا سال 2010 مهاجرینی که از طریق مرزهای ایران و عراق به ترکیه وارد شده‌اند، 11970 مهاجر بوده است. بر اساس این گزارش تعداد 7230 نفر از این تعداد عراقی، 230 نفر ایرانی و مابقی از اتباع کشورهای افغانستان بوده‌اند. تا این تاریخ 3480 نفر از اتباع افغانستان، 2860 تبعه ایران و 1010 تبعه عراق از ترکیه درخواست پناهندگی رسمی کرده‌اند.
آخرین آمار مربوط به پناهندگان سوری در ترکیه از سوی افکان اعلاء وزیر کشور سابق این کشور بیش از 3 میلیون نفر اعلام شده است.
این آمار مربوط به مهاجرینی است که به صورت رسمی و از مرزهای قانونی وارد کشور ترکیه شده و از این کشور درخواست پناهندگی کرده‌اند. ترکیه علاوه بر این تعداد، هر ساله پذیرای تعداد زیادی از مهاجرین غیر قانونی از کشورهای مورد بحث می‌باشد. به طوری که تا پایان سال 2015 تعداد 3 هزار و 414 مهاجر به صورت غیر قانونی وارد ترکیه شده‌اند.
ابعاد واقعی مهاجرتهای غیر قانونی و قاچاق
با شدت گرفتن سیل مهاجرتها به غرب، قاچاقچیان انسان و عوامل باندهای مافیایی نیز دست به کار شده و برای کسب سودهای بیشتر از درماندگی و دربدری این انسانهای بی پناه کمال سوء استفاده را کرده‌اند به طوریکه بر طبق آمارهای ارائه شده از سوی مراجع ذیربط قاچاق انسان برای مقاصد مختلف در طول سالهای گذشته به اوج خود رسیده است.
خانم سلین ارسلان نماینده سازمان بین‌المللی مهاجرت در مصاحبه‌ای با کانال CNBC ضمن قایل شدن فرق بین قاچاق انسان و تجارت انسان، قاچاق انسان را مهاجرت غیر قانونی اتباع کشورهای کم توسعه یافته به کشورهای توسعه یافته برای یافتن آینده‌ای بهتر تعریف می‌کند. به گفته وی آنچه قاچاق انسان را از تجارت انسان متمایز می‌سازد، ارتکاب جرم در برابر قانون است. بر این اساس در سال 2008 تعداد 62 هزار و 459 مهاجر غیر قانونی دستگیر شدند که از این تعداد 10 هزار و 420 نفر تبعه افغانستان، 9 هزار و 77 نفر پاکستانی، 6 هزار و 203 نفر فلسطینی بودند. همچنین تعداد 4 هزار و 429 نفر تبعه میانمار، 3 هزار و 187 نفر تبعه سومالی، 2 هزار و 501 نفر گرجستانی، 1534 نفر آذربایجانی، 103 نفر موریتانی و 866 نفر از سایر کشورهای آفریقایی بودند.
تجارت انسان مفهوم دیگری است که بیشتر در انتقال اتباع کشورهای مختلف برای مقاصد سکس، کار اجباری و یا سایر مقاصد غیر انسانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در سالهای گذشته تجارت انسان از کشورهای آسیای مرکزی، روسیه، مولداوی، اکراین، رومانی و برخی کشورهای اروپای شرقی به مقصد اروپا و آمریکا صورت گرفته است.
ظهور پدید داعش، جنگ داخلی در سوریه و عراق و افزایش مهاجرتها
با آغاز جنگ داخلی در سوریه و سرایت آن به عراق و آوارگی هزاران و صدها هزار تن از مردم این کشورها سیل مهاجرتها به سوی اروپا نیز شدت یافت و ترکیه اولین مقصد مهاجران و پناهندگان این کشورها بود.
بنابر اعلام مقامهای رسمی ترکیه، از سال 2010 تاکنون بیش از 2 میلیون و 200 هزار نفر از اتباع سوریه به ترکیه پناهنده شده و در اردوگاههای ساخته شده توسط دولت این کشور اسکان داده شده‌اند.
نحوه بهره برداری کشور ترکیه از حضور مهاجرین در این کشور
سیاست ترکیه در خصوص پذیرش مهاجران سوری به ویژه به دلیل موضعگیری‌های این کشور در قبال سوریه و عراق سیاست درهای باز بود و رهبران این کشور سعی کردند به منظور جلب توجه کشورهای غربی و مسلمانان با ژست دلسوزانه نگاهی انسان دوستانه به موضوع داشته باشند و ظاهراً استقبال گرمی به تعبیر خودشان از برادران مسلمان سوری و عراقی داشته باشند. اما در عمل یک تفاوت آشکار بین مهاجران ترک تبار شمال عراق و سوریه قائل شده و در تخصیص امکانات برای مهاجران و پناهندگان، ترک تبارها را در اولویت قرار دهند و بعضاً از بیان این مسئله نیز پروایی نداشته باشند. البته این رفتار مقامهای ترک، در خصوص اتباع ترک تبار کشورهای آسیای مرکزی، افغانستان و سایر ترک تبارها نیز اعمال می‌شود.
از سوی دیگر دولت ترکیه با بستن چشم‌های خود به مهاجرت تعداد زیادی از مهاجران سوری به اروپا در واقع هم کشورهای اروپایی را به چالش کشید و هم راه را برای چانه زنی با آنها در زمینه جذب کمکهای مالی و امکانات دیگر باز کرد. با افزایش مهاجرتهای غیرقانونی به اروپا نهایتاً دولتهای اروپایی ترجیح دادند که با دادن امکانات و وعده‌های چرب به دولت ترکیه قرارداد مهار مهاجرتها با این کشور را در زمان نخست وزیری داود اوغلو امضا کنند.
از سوی دیگر دولت اردوغان از پدیده مهاجرت اتباع سوری و به ظاهر استقبال گرم از آنها در سیاستهای انتخاباتی نیز بهره‌های فراوان برده است. در ماههای اخیر اعطای حق تابعیت به پناهندگان سوری در همین راستا ارزیابی می‌شود. به گونه‌ای که این کار می‌تواند توازن آراء در انتخابات را به طور محسوسی به نفع دولت حاکم تغییر دهد.
خدماتی که در حوزه آموزشی، کنسولی، رفاهی، فرهنگی و حتی مالی به مهاجرین در ترکیه ارائه می‌شود
بنا بر نوشته روزنامه حریت به تاریخ 28 اکتبر 2015 دولت ترکیه با اختصاص 8 میلیارد دلار (معادل 24 میلیارد لیره) در طول سالهای گذشته سعی کرده امکانات اولیه برای رفاه و آسایش مهاجران به ویژه مهاجران سوری را فراهم سازد. از جمله این امکانات تحصیل رایگان در مدارس ترکیه، فراهم کردن امکان تحصیل در دانشگاههای ترکیه برای دانشجویانی که مجبور به ترک تحصیل در کشور خودشان بوده‌اند (اتباع سوریه و عراق). فراهم کردن امکانات بهداشتی اولیه و در موارد متعددی اعطای اقامت و یا تابعیت به برخی از اتباع که ترک تبار بودن و داشتن تخصصهای ویژه از جمله معیارهای تأثیرگذار در این خصوص بوده است، از جمله این اقدامات بوده است.
میزان بودجه اختصاص یافته برای مصرف در امور پناهندگان به وزارت کشور ترکیه در سال 2016 مبلع 4.5 میلیارد لیره و برای سازمان دیانت ترکیه مبلغ 6.4 میلیارد لیره ترک بوده است. بنا به گفته داود اوغلو نخست وزیر قبلی ترکیه این کشور از سال 2011 تاکنون علاوه بر 10 میلیارد دلار که برای ایجاد امکانات اقامتی اولیه برای پناهجویان سوری هزینه کرده است، با احتساب هزینه‌های دیگر این مبلغ به 20 الی 25 میلیارد دلار رسیده است.
ساخت 25 اردوگاه به صورت خانه‌های پیش ساز و امکانات اولیه و نسبتاً مناسب برای اسکان موقت حدود 250 هزار نفر و امکان تحصیل بیش از 400 هزار کودک سوری در مدارس دولتی و یا مدارس اختصاصی پناهندگان در اردوگاهها.
با این حال سازمان عفو بین‌الملل در گزارش سالانه خود در سال 2016 از بازداشتهای غیر قانونی و کیفی پناهجویان و مهاجرین توسط دستگاههای امنیتی ترکیه و اعمال شکنجه و سختگیری در روند بازجویی از آنان به شدت انتقاد کرده است.
اختصاص خط تلفن 157 برای رسیدگی به شکایات و انتقادات پناهندگان
دولت ترکیه با اختصاص خط ویژه تلفن برای رسیدگی به امور پناهندگان در واقع گام مؤثری در رفع مشکلات پناهندگان برداشته است. از آنجا که گروههای مافیایی معمولاً در کمین پناهندگان هستند، این خط ویژه می‌تواند برای رفع خطر از افراد در معرض خطر به کار آید. در این خصوص سازمان عفو بین‌الملل با ترکیه همکاری نزدیکی دارد.
روند اداری و حقوقی پذیرش مهاجرین در ترکیه
پذیرش مهاجران در کشور ترکیه تابع قوانین داخلی این کشور، قوانین بین‌المللی و اتحادیه اروپا در ارتباط با حقوق پناهندگان می‌باشد که دارای مراحل مختلفی است. از بدو ورود به خاک ترکیه و درخواست استفاده از حق پناهندگی و یا مهاجرت، کار ثبت نام اولیه توسط نهادهای مربوطه آغاز می‌شود و پس از ابراز هویت پناهجو و عملیات انتقال و اسکان در اردوگاهها، بررسی ادله مورد ادعای پناهجو، اعلام به کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل و اعطای اقامت موقت و سایر امور لازم توسط مراجع مختلف و زیر نظر وزارتخانه‌های امور خارجه، کشور و سازمانهای اطلاعاتی و امنیتی و نمایندگان سازمانهای بین‌المللی صورت می‌گیرد.
نحوه توجیه و کنترل فضای عمومی کشور به لحاظ روانی، اجتماعی و بین‌المللی در قبال پذیرش مهاجرین
دولت ترکیه در چارچوب سیاستهای اتخاذ شده در قبال رویدادهای منطقه و جهان، افکار عمومی این کشور را از طریق اطلاع رسانی از طریق وسایل ارتباط جمعی و رسانه‌های وابسته به خود سعی کرده با تحریک احساسات مذهبی و عاطفی، مردم را به لحاظ روانی نسبت به پذیرش مهاجرین و پناهندگان به ویژه پناهجویان سوری آماده کند. به عنوان مثال رسانه‌های وابسته به دولت ضمن دیکتاتور نشان دادن دولت و نظام سوریه، سرکوب مخالفان توسط این نظام را ظالمانه، ددمنشانه و مغایر با اسلام تلقی کرده و ضرورت حمایت از گروههای معارض را از اولویتهای سیاسی و انسانی خود دانسته‌اند.
از سوی دیگر رسانه‌های وابسته به دولت ترکیه نظام سوریه برخاسته از مذهب نُصیری (علوی) و خارج از اسلام تلقی می‌کنند که این امر موجب خشم مردم متعصب سنی مذهب علیه بشار اسد و دولت وی می‌شود. در مورد عراق نیز چنین رویکردی دنبال می‌شود. با این حال در مواردی اعتراضات جسته و گریخته‌ای نسبت به حضور پناهجویان در بعضی مناطق صورت گرفته است که دولت و مقامهای امنیتی با اتخاذ تدابیر سخت در مقابل اینگونه اعتراضات ایستاده و اجازه گسترش آن را نداده‌اند.
امکانات و بودجه‌هایی که کشور میزبان از سازمانهای بین‌المللی و منطقه‌ای در قبال پذیرش مهاجرین اخذ می‌کند
سایت ترکی BBC در گزارشی که به تاریخ 2 مارس 2016 بر روی صفحه این سایت قرار گرفت، نوشته است که مبلغ 700 میلیون یورو از سوی اتحادیه اروپا برای کمک به امور پناهندگان به ترکیه پرداخت می‌شود.
در این میان دولت ترکیه در اوایل سال 2016 (مارس) قرادادی با اتحادیه اروپا برای مهار مهاجرت پناهجویان به اروپا امضا کرد که بر اساس آن در قبال اقداماتی که برای جلوگیری از هجوم پناهجویان به اروپا انجام می‌دهد مبلغ 3 میلیارد یوروی دیگر کمک از این اتحادیه دریافت کند.
بنابه نوشته روزنامه حریت چاپ ترکیه تا تاریخ اکتبر 2015 مبلغ 418 میلیون دلار از سوی سازمانهای بین‌المللی برای امور پناهجویان و مهاجرین به ترکیه کمک شده است.
در همین حال سایت رسمی اتحادیه اروپا در تاریخ 28 جولای 2016 در خبری نوشته است که مبلغ یک میلیارد و 400 میلیون یورو به منظور کمک به هزینه‌های آموزشی و بهداشتی پناهندگان سوری در اختیار ترکیه قرار خواهد گرفت.
فضای عمومی کشور و تعامل مردم با مهاجرین خارجی
مهاجرین خارجی در 82 ولایت ترکیه در کمپها و یا مکانهای دیگر اسکان داده شده‌اند. در برخی از این مناطق گاهی اعتراضاتی از سوی مردم نسبت به ناامنی ایجاد شده ناشی از حضور پناهجویان سوری به عمل می‌آید. در موارد متعددی از سرقتها، زورگیریها و برخی اقدامات بزهکارانه توسط پناهجویان گزارش شده است. چندی قبل مردم شهر حاتای در مرز سوریه علیه پناهندگان سوری و سیاستهای ترکیه در قبال پناهندگان سوری دست به تظاهرات زدند. همچنین در یک مورد دیگر مردی با دنبال کردن یک کودک سوری به خاطر ایجاد مزاحت برای وی، پس از گرفتن او اقدام به کتک زدن کودک سوری کرده بود.
ارگان و سازمان متولی و هماهنگ کننده امور مهاجرین در کشور میزبان و آئین نامه‌ها و شیوه نامه‌های آنها
وزارت کشور، امور خارجه و دستگاههای امنیتی و انتظامی کشور با همکاری نمایندگان و ناظران سازمانهای بین‌المللی همچون سازمان ملل، عفو بین‌الملل و اتحادیه اروپا امور ساماندهی، اسکان و رسیدگی به سایر امور مربوطه اقدام می‌کنند.
نحوه اطلاع‌رسانی موضوعات مربوط به مهاجرین در مطبوعات و رسانه‌ها
مطبوعات و رسانه‌های وابسته به دولت ترکیه (که در حال حاضر تقریباً همه رسانه‌ها وابسته به دولت هستند و جرأت و جسارت انتشار اخبار و مطالب خلاف سیاستهای رسمی را ندارند) همگام با سیاستهای رسمی دولت حزب و عدالت ترکیه و در راستای خواستهای آن اخبار مربوط به امور پناهندگان را منتشر می‌کنند و به هیچ وجه اخباری که سیاستهای رسمی را آزرده خاطر کند، منتشر نمی‌شود. در این اخبار ضمن بزرگنمایی اقدامات دولت ترکیه در امور پناهندگان همواره از عدم کمک رسانی توسط کشورهای غربی و سازمانهای بین‌المللی انتقاد می‌شود. همچنین دولت و مردم ترکیه در این اخبار انسانهایی نوعدوست، معتقد به حقوق برادری اسلامی و سخاوتمند نشان داده می‌شوند.
نظر شما